Najnowszy polski hit Netflixa, satyryczny serial kostiumowy „1670”, podzielił widzów i komentatorów. Po części przyczynił się do tego zastosowany w nim typ humoru: dla jednych był on kwintesencją dowcipu, podczas gdy inni uznawali go za żenujący. Jednak dyskusja dotyczyła też ukazanego w serialu obrazu polskiego społeczeństwa.
Współczesna Polska w szlacheckim kontuszu i chłopskiej koszuli
Na początek warto w telegraficznym skrócie opowiedzieć o fabule serialu, dla tych, do których ten jakimś cudem nie dotarł. Głównym bohaterem jest Jan Paweł Adamczewski, XVII-wieczny szlachcic polski, właściciel (mniejszej) połowy wsi Adamczycha. Pomimo takiego osadzenia w czasie treści serialu, nie jest on serialem historycznym. Za fasadą dawnej Polski pokazuje problemy współczesnego polskiego społeczeństwa, takie jak
ochrona klimatu, kwestia szanowania praw pracowniczych czy równouprawnienia płci, wyznania i orientacji seksualnej oraz wiele innych.
Jan Paweł żyje w dworku w swojej wiosce, próbuje zarządzać podległymi sobie chłopami, żeby przynosili mu większe dochody, chce dobrze wydać swoje dzieci, które mają trochę inne plany, i marzy o zostaniu najsłynniejszym Janem Pawłem w historii Polski. Można przyjąć różne interpretacje jego postaci, ale mi najbliższe jest porównanie go do memicznego „Janusza biznesu”, który z uśmiechem na ustach mówi chłopom, że nie zamierza im płacić i snuje wizje łatwego zdobycia bogactwa i prestiżu jak najmniejszym kosztem, a jednocześnie jest niechętny postępowi i jawnie skonfliktowany z sąsiadem
ukazując cechy, które często są obiektami polskich żartów.
Obraz Polski czy stereotypy?
I to właśnie kwestia dostrzeganych nawiązań postaci do współczesnych „typów” Polaków wzbudziła największe kontrowersje (nie licząc wspomnianego wyżej humoru, ale to nie temat na tekst publicystyczny). M.in. Tobiasz Bocheński, niedawny wojewoda mazowiecki i, według medialnych plotek, przyszły kandydat PiS na prezydenta Warszawy, skrytykował serial na platformie X za wyśmiewanie polskości na podstawie, jak określił, lewicowych stereotypów. Uznał go też za zawoalowany przekaz ideologiczny. Ocena przedstawionych w serialu postaci jest, oczywiście, indywidualna. Moim zdaniem, rzeczywiście opierają się one na stereotypach, lecz takich, które już od dawna mało kto odnosi poważnie do siebie. To ze względu na to, że realnie nie dotyczą one jasno wyszczególnionej grupy, a na pewno nie ogółu Polek i Polaków. Wszystkie postaci posiadają szeroki zestaw cech i wszystkie są przedstawiane w sposób komiczny, i moim zdaniem, nie należy brać tego humoru do siebie. Jednak oglądając, warto pamiętać, że rzeczywiście fabuła serialu, jak też każdego innego filmu czy utworu literackiego, jest wynikiem indywidualnych obserwacji i odczuć twórców, z którymi można się zgadzać lub nie, ale nie należy traktować ich jak prawdy objawionej czy ukrytej formy ataku.
A co 1670 mówi o młodzieży?
Poza głównym bohaterem do ciekawych przemyśleń może też doprowadzić obserwacja pozostałych postaci w serialu, m.in. jego dzieci, które mają ukazywać pewne stereotypowe typy osób z naszego pokolenia. Są to: Stanisław Adamczewski, Jakub Adamczewski i Aniela Adamczewska. Stanisław jest dziedzicem całego majątku Jana Pawła, mimo to, nie interesuje się swoimi przyszłymi dobrami, a większość czasu spędza komponując muzykę i szukając dla siebie
żony. Można uznać go odpowiednika młodej osoby, która chce najpierw poukładać sobie obecne życie, a mało myśli o dalszej przyszłości. Jego młodszy brat, Jakub, jest księdzem,
jednak nie poświęca się naprawdę religii. Posiada wiele cech swojego ojca, w tym równie dużą ambicję i nadzieję na osiągnięcie znaczącej kariery. Ich siostra, Aniela, może natomiast kojarzyć się ze współczesnymi aktywistkami i aktywistami. Angażuje się ona w społeczne konflikty i stara się szerzyć równościowe i rozwojowe idee wśród rodziny oraz chłopów, ale nie jest traktowana poważnie. Jedynie pomocnik kowala, Maciej, który
przyjechał z Litwy i mieszka w stodole razem ze zubożałym szwagrem Jana Pawła, naprawdę liczy się z nią i jej zdaniem.
1670 ukazuje ciekawe spojrzenie twórców na nasze pokolenie. Dzieci Jana Pawła nie mają dużego wpływu na swoją przyszłość, nawet na wybór drugiej połówki, bo decydują o tym ich
rodzice. Dwoje z nich próbuje żyć swoim życiem lub zmienić otaczający ich świat, jednak są w danej chwili na przegranej pozycji, bo to starsze pokolenia rządzą otaczającą ich
rzeczywistością. Jedynie młodszy syn dostosowuje się do świata swoich rodziców i nie widzi w nim potrzeby znacznych zmian. Mimo pewnego przerysowania, postaci te mogą dawać do myślenia i prowadzić do rozważań, jaką rolę odegra nasze pokolenie w przyszłej historii Polski i świata. A to będzie zależeć od nas.
Ziemowit Ciborowski, Członek Stowarzyszenia Precedens
• strona serialu na filmweb: https://www.filmweb.pl/serial/1670-2023-10042364